Емелькино төбәге тарихы турында яңа китап басылып чыкты

Авторлар бу төбәкнең үткәне турында архив мәгълүматларына нигезләнеп бәян итәләр.

Туган якны өйрәнүчеләр бу почмакның табигатенә зур игътибар биргәннәр – китапта сулыклар турындагы бүлек тә бар. Бу материал белән танышырга тәкъдим итәбез.

“Халык тормыш башлауның беренче көннәреннән алып елга буйларындагы бушлыкларда, урманнарда һәм урман аланнарында урнашкан. Емелькино җирендәге елгаларның берсе Адәм елгасы була. Ул җирле халыкка тормыш бирә, аларны балык, кош-корт белән, азык әзерләү, юыну, бакчаларга сибү өчен су, йөзүче йорт кошларын азык-төлек һәм хайваннар өчен болын үләннәре белән тәэмин итә.

Емелькино төбәге авыллары Адәм елгасы агымы буйлап югарыга таба, чишмә башыннан алып аның тамагына кадәр бер-бер артлы урнашкан була.

Көнбатыш Кама аръягының Адәм елгасы Аксубай районы территориясе буйлап ага, Кече Чирмешән елгасының сул кушылдыгы булып тора.

Су агымының озынлыгы – 15,3 км, су бассейнының мәйданы – 120,5 км2. Чыганак Иске Чуаш Адәмсуы авылыннан 2 км көньякта, Иске Татар Адәмсуы авылыннан 1,5 км төньяк-көнчыгышта урнашкан. Чыганакның абсолют биеклеге 145 м.

Елганың озынлыгы 0.4 км. дан н 6,6 км. га кадәр булган биш кушылдыгы бар. Шуларның берсе, Емелькино төбәге территориясендә, уң кушылдыгы Сосновка елгасы.

Елга челтәренең куелыгы 0,35 км/км2 тәшкил итә.

Күпчелек очракта ул кар сулары белән тулылана (аның өлешенә 96 % туры килә). Гидрология режимы язгы ташу һәм бик түбән межа белән характерлана.

Су яз, кыш һәм җәй көне уртача катылыкта.

Борынгы заманнарда Адәм елгасының ярлары бормалы-бормалы һәм текә, тулы һәм тирән сулы, төрле балыкларга бай булган.

ТР Фәннәр академиясенең Экология һәм җир асты байлыкларыннан файдалану проблемалары институты тарафыннан 2018 елга төзелгән “Татарстан Республикасының су объектлары” гидрографик белешмәлек мәгълүматлары буенча, Адәм елгасы буенда торак пунктлар чикләрендә өч буа булган:

Иске Чуаш Адәмсуы авылында Сосновка елгасы буйлап Адәм елгасының уң тармагында буаның киңлеге 137,7 м, максималь озынлыгы 1863,8 м, су көзгесе мәйданы 27,8 га;

Черемушка авылында Адәм елгасы буйлап буаның киңлеге 62,5 м, максималь озынлыгы 300,3 м, су көзгесе мәйданы 1,5 га;

Емелькино авылында Адәм елгасы буйлап буаның киңлеге 36,7 м, максималь озынлыгы 239,6 м, су көзгесе мәйданы 0,6 га.

Буалардан тыш, Адәм елгасы бассейнында исемсез җиде зур һәм кечкенә күл бар, алар суның өстәмә балансы гына түгел, суда йөзүче йорт һәм кыргый кошларга да сыену урыны булып тора.

Емелькино авылында – 0,60 һәм 0,39 га су көзгесе мәйданы булган ике күл бар, шуларның берсе авыл уртасында ук урнашкан; Иске Чуаш Адәмсуы авылыннан 1,7 км көнчыгыштарак – 0,36 га су көзгесе мәйданы булган күл; Сосновка авылындагы Сосновка елгасы буйлап су көзгесе мәйданы 0,40; 0,26; 0,12; 0,27 га. булган дүрт күл.

Сулыкларның башка бернинди матдәләр белән алыштырырга ярамый торган төче суы җирнең иң кыйммәтле ресурсларының берсе булып санала.

Ул җирдә яшәүче барлык җан ияләре һәм анда үсүче үсемлекләр өчен кирәк”.