Аксубай районы Яңа Чуаш Адәмсуы авылының йөз еллык тарихы бар

Авторлар мәгълүматлары буенча, авылга ХVIII гасырның икенче яртысында нигез салынган.

«Революциягә кадәрге чыганакларда шулай ук чукынган чуашлардан торган Яңа Чуаш авылы (1783 ел) булуы турында искә алына», – дип язалар туган як тарихын өйрәнүчеләр.

Төрле елларда халык саны: 1820 елда – 240 кеше, 1827 елда – 329, 1839 елда – 332, 1859 елда – 390, 1897 елда – 693, 1908 елда – 706, 1920 елда – 732, 1926 елда – 418, 1938 елда – 441, 1949 елда – 404, 1958 елда – 440, 1970 елда – 580, 1979 елда – 496, 1989 елда – 331, 2002 елда – 356, 2010 елда 327, 2015 елда 322 кеше (чуашлар).

2022 елның 1 гыйнварында – 252 кеше.

30 нчы еллар башында авылда Яңа Чуаш Адәмсуы авыл Советы оештырыла. Аңа Яңа Чуаш Адәм (үзәк) һәм Емелькино авыллары керә һәм «Звено» колхозы төзелә. 1934 елдан авыл Советы бетерелә, авылны Емелькино авыл Советы составына кертелә.

«Звено» колхозы алдынгы санала, башка авыллар арасында беренчеләрдән булып автомашина сатып алына, ә колхозчылар берничә тапкыр Мәскәүгә ВДНХга тәҗрибә уртаклашырга баралар.

1952 елда колхоз таркала, аның җитештерү территориясен Емелькино үзәк биләмәсе белән Емелькино авыл Советы кергән эре «Большевик» колхозы составына тапшыралар.

1991 елда «Восток -3» колхозы бүленгәч, янәдән «Звено» колхозы оеша.

1991 елда колхозда 450 баш мөгезле эре терлек исәпләнә, шул исәптән 220 баш сыер. Җитештерелгән (тонналарда): ашлык – 688, шикәр чөгендере – 720, сөт – 552, ит – 29.

1996 елда «Звено» колхозы «Колос» күмәк предприятиесе итеп үзгәртелә, 2001 елда күмәк предприятие бетерелә һәм аның җитештерү территориясе «Вперед» күмәк предприятиесе составына тапшырыла.

1900 елның 1 октябрендә авылда бер класслы чуаш училищесы ачыла.

Балаларга белем бирәләр:

1906 елдан – Агрипина Александровна Горбунова,
1918 елдан – Матвей Александрович Чирпов,
1920 елдан – Петр Егорович Осипов.

1905/1906 елларда училищеда укучылар саны – 30 малай һәм 1 кыз, 1919/1920 елларда – 8 малай, 1920/1921 елларда – 30 малай һәм 41 кыз булган.

Белем бирүнең өяз бүлеге боерыгы белән 1918 елның 14 декабреннән башлап авылда беренче баскычтагы башлангыч мәктәпне ачалар, анда А.Константинов укыта.

Төрле вакытларда мәктәптә Ломоносов Семен Захарович, Федорова Елизавета Алексеевна, Герасимова Наталия Геннадиевна, Герасимова Любовь Арсентьевна җитәкчелек итәләр.

1930/1931 уку елыннан 8 яшьтән алып 4 еллык курс күләмендә мәҗбүри укыту кертелә.

Шул вакыттан алып авылда 2003 елдан Емелькино урта мәктәбе филиалы булган башлангыч мәктәп кенә эшли. 1975/1976 уку елында анда 44 укучы укыган.

Яңа Чуаш Адәмсуы авылының хәзерге халкы бердәм, инициативалы, һәм бу авылдан чыккан кешеләр туган авыллары өчен җан атып яшиләр. Озак еллар Яңа Чуаш Адәмсуында Бөек Ватан сугышы геройларына багышланган обелиск авылның истәлекле урыны булып торды. Ул искерде һәм авыл халкы, шулай ук кече ватан белән тыгыз элемтәдә торучы читтә яшәүче авылдашлар Емелькино авыл Советы белән берлектә Бөек Ватан сугышында, кайнар нокталарда катнашучылар истәлеге итеп һәм барлык буыннар чик буе гаскәрләренең 100 еллыгына яңа комплекс төзеделәр.